1 lipca 2021 roku mija 30 lat, odkąd Polska jest pełnoprawnym członkiem CERN, czyli Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych, największego ośrodka naukowo-badawczego w Europie, którego działalność ma wpływ nie tylko na światową naukę, ale też przemysł i nasze codzienne funkcjonowanie. Poznajcie historię rozwoju współpracy Polski z CERN!
Choć w tym roku obchodzimy 30-lecie członkostwa Polski w CERN, to historia współpracy naszego kraju z tą organizacją sięga o wiele dalej. Polska, jako jedyny kraj bloku wschodniego, miała w latach 1964-1991 oficjalny status państwa obserwatora w tej genewskiej organizacji. Ta wyjątkowa w ówczesnych realiach politycznych sytuacja była możliwa m.in. dzięki wkładowi polskich fizyków, których badania naukowe, były dostrzegane i doceniane na arenie międzynarodowej. Trzeba tu wymienić zasługi profesora Mariana Mięsowicza, twórcy zakładu Fizyki Jądrowej na Uniwersytecie Jagiellońskim, inicjatora uczestnictwa polskich fizyków w pracach Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych oraz prof. Mariana Danysza, prof. Jerzego Gieruli oraz prof. Ryszarda Sosnowskiego, który od 1976 roku był przedstawicielem naszego kraju w Radzie CERN.
Status państwa obserwatora sprawiał, że polscy naukowcy mieli możliwość prowadzenia badań z wykorzystaniem rozwijanych w CERN akceleratorów. Negocjacje na rzecz uzyskania przez Polskę oficjalnego statusu państwa członka CERN rozpoczęły się jeszcze w 1990 roku. Ich efektem była ratyfikacja przystąpienia Polski do CERN, którą 13 maja 1991 roku podpisał Prezydent RP Lech Wałęsa. Polska stała się w tamtym momencie 16 krajem członkowskim organizacji, czwartym państwem dołączającym do 12 państw założycieli. Dziś CERN tworzą 23 państwa. Uroczyste podniesienie polskiej flagi odbyło się podczas 92. sesji Rady CERN 26 czerwca 1991 roku.
Polska i CERN dziś
Obecnie w strukturach organizacji pracuje wielu polskich naukowców, którzy uczestniczą m.in. w konstrukcji detektorów wchodzących w skład Wielkiego Zderzacza Hadronów. Pierwszą kobietą, która objęła stanowisko przewodniczącego Rady CERN była prof. Agnieszka Zalewska z Instytutu Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie – pełniła ją przez trzy kadencje w latach 2013-2015.
Polscy naukowcy wchodzą w skład międzynarodowych zespołów badawczych – przykładowo fizycy z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Wrocławskiego brali udział w wieloletnich badaniach prowadzonych na wielkich zderzaczach hadronów, których wyniki opisują zmianę fazy materii w czasie ewolucji Wszechświata.
Członkostwo Polski w CERN wiąże się też z możliwościami dla polskich przedsiębiorstw – mogą one brać udział w postępowaniach przetargowych czy komercjalizować technologie opracowane w ośrodku.
Z okazji 30-lecia pełnego wstąpienia Polski do CERN w najbliższych dniach zaprezentujemy wam historie pokazujące udział polskiej nauki i biznesu w rozwoju CERN. Zapraszamy do lektury!
Dowiedz się więcej:
