30 lat członkostwa Polski w CERN to świetna okazja do tego, by opowiedzieć o sukcesach polskich firm we współpracy z Europejską Organizacją Badań Jądrowych! To świetny przykład na to, że współpraca nauki i biznesu, transfer wiedzy i technologii to efektywna ścieżka rozwoju.
Elementy Wielkiego Zderzacza Hadronów made in Poland
Istnieje wiele przykładów wzorcowej współpracy polskiego przemysłu z CERN. Pierwszym z nich może być zakup przez Organizację zbiorników próżniowych do magnesów nadprzewodzących, wyprodukowanych przez firmy CHEMAR z Kielc i RAFAKO z Raciborza oraz dennic kriostatów od spółki METALCHEM z Kościan. Dostawy przemysłowe dla Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych realizowane były też przez KrioSystem z Wrocławia oraz Turbotech z Płocka obejmując m.in. elementy kriostatów służących do testów prototypowych magnesów nadprzewodzących akceleratora LHC. W CERN działają również urządzenia wyprodukowane przez firmę ZPAS z Woliborza, która stworzyła szkielet do zabudowy kluczowych jednostek napędu Wielkiego Zderzacza Hadronów.
Polska elektronika w CERN
Realizację zamówień na rzecz CERN ma również w swoim portfolio gdańska firma SOFTCOM. Od początku swojego istnienia odważnie zapełniała rynkowe nisze, stając się pierwszym polskim dostawcą obwodów drukowanych. Pierwsze doświadczenia spółki we współpracy z instytucjami Big Science, wiążą się z jej kooperacją z Uniwersytetem Warszawskim, który był odpowiedzialny za realizację zlecenia dla Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych CERN w Genewie. Firma zrealizowała dostawę i montaż płyt pracujących przy CMS w CERN. Mimo upływu czasu, płyty, które firma dostarczyła w 2000 roku jako podwykonawca projektu UW, do dziś funkcjonują w CERN.
Biały królik i zaawansowana technologicznie aparatura badawcza
Do grona polskich firm współpracujących z CERN należy też zaliczyć Creotech Instruments, spółkę specjalizującą się w produkcji i dostarczaniu podzespołów oraz zaawansowanej technologicznie aparatury do instytucji badawczych, która wygrała m.in. przetarg CERN na dostawę zaawansowanych systemów elektroniki pomiarowej. W 2017 r., dzięki wygranej w otwartym konkursie, firma zawarła z CERN 3-letnią umowę ramową dotyczącą projektowania elektroniki pomiarowej, dzięki czemu stała się jednym z czterech w Europie centrów wspierających CERN w projektowaniu elektroniki dla przyszłych akceleratorów i eksperymentów z dziedziny fizyki wysokich energii działających przy Wielkim Zderzaczu Hadronów.
Firma korzysta również z transferu technologii z CERN. W swoich produktach wykorzystuje White Rabbit, czyli technologię opracowaną w CERN, po to, by zapewnić łańcuchowi akceleratora Wielkiego Zderzacza Hadronów niezawodny transfer danych z dokładnością poniżej nanosekund (jedna miliardowa sekundy) i precyzję synchronizacji danych rzędu kilku pikosekund (jedna bilionowa sekundy).
Szybki transfer danych jest niezbędny CERN do zapewnienia prawidłowej pracy Wielkiego Zderzacza Hadronów, wokół którego cząsteczki krążą ponad 11 000 razy na sekundę. Oznacza to, że komponenty kompleksu akceleratorów wymagają minimalnej dokładności taktowania i synchronizacji do 10 pikosekund! White Rabbit to protokół opracowany w CERN do monitorowania i sterowania urządzeniami opartymi na przemysłowej technologii sieciowej. Nazwa projektu nawiązuje do Białego Królika występującego w powieści Lewisa Carrolla „Alicja w Krainie Czarów”, który symbolizuje konieczność zwracania uwagi na pozornie nieistotne szczegóły.
White Rabbit udostępniany jest jako open hardware i oprogramowanie typu open source. Znacząco rozszerzył swoje zastosowania poza dziedzinę fizyki cząstek elementarnych. Technologia ta jest obecnie wdrażana w wielu infrastrukturach naukowych na całym świecie.
Kriogenika z Polski w genewskiej organizacji
Długą i bogatą historią współpracy z CERN może pochwalić się wspominana już wrocławska spółka KrioSystem, realizująca zlecenia z zakresu niskich temperatur. Dostarczyła do Genewy m.in. urządzenia kriogeniczne pracujące w temperaturach -270 C służące do przeprowadzania badań naukowych w dziedzinie fizyki cząstek elementarnych oraz kriogeniczną skrzynię zaworową, która jest ważnym elementem infrastruktury akceleratora projektu HIE-ISOLDE. Zaprojektowane i wykonane przez spółkę urządzenie służy do rozdzielania i mieszania strumieni helu o skrajnie niskiej temperaturze rzędu -270 C, w warunkach wysokiej próżni.
Dostawy do CERN realizowane są również m.in. przez firmy FORMAT, ZEC SERVICE czy Zakład Produkcji Doświadczalnej CEBEA z Bochni.
Rozwojowi współpracy Polski z CERN dedykowane są wydarzenia takie jak Misja Poland@CERN 2019, która została zorganizowana przez Wrocławski Park Technologiczny (WPT) oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Przedstawiciele firm realizujących zlecenia dla CERN i tych, które dopiero planowały rozpocząć taką współprace, 2 kwietnia 2019 r. wyjechały do Genewy, gdzie mieści się siedziba CERN. Przez 3 dni brali udział w prelekcjach i spotkaniach networkingowych mających rozwinąć kooperację polskiego biznesu z Europejską Organizacją Badań Jądrowych.
Więcej informacji o współpracy polskich firm z CERN i innymi ośrodkami Big Science można znaleźć na: www.big-science.pl/casestudy
