ESS – Europejskie Źródło Spalacyjne

ESS, czyli Europejskie Źródło Spalacyjne (ang. European Spallation Source), to międzynarodowy i multidyscyplinarny projekt zrzeszający w charakterze członków i obserwatorów 17 europejskich państw. W ramach niego, w szwedzkim mieście Lund, powstaje ośrodek, w którym będzie znajdować się najsilniejsze na świecie impulsowe źródło neutronów do badania materii. Będzie to zaawansowana technologicznie infrastruktura badawcza, otwarta dla naukowców z całego świata. Umożliwi ona przeprowadzanie eksperymentów na rzecz rozwoju projektów związanych z fizyką cząstek, nowymi źródłami energii, medycyną, biochemią czy farmakologią.

Działalność ESS ma sprzyjać transferowi nowoczesnych technologii do każdej gałęzi przemysłu i, docelowo, codziennego życia Europejczyków. Instytucja włączyła się w projekt EOSC (ang. European Open Science Cloud), co oznacza, że po upływie trzyletniej karencji wyniki jej eksperymentów będą dostępne w otwartych dla wszystkich źródłach LINK. W Kopenhadze, w ramach ESS, działa też Centrum Przetwarzania Danych (ESS Data Management and Software Centre), które będzie zajmować się przetwarzaniem i analizą informacji zbieranych w ośrodku w Lund.

ESS dziś

Europejskie Źródło Spalacyjne początkowo funkcjonowało jako spółka, której akcje posiadały rządy państw gospodarzy – Szwecji i Dani. Od 2015 roku ma ono formalny status unijnego, międzyrządowego projektu. Obecnie działa jako europejskie konsorcjum infrastruktury badawczej (czyli ERIC, ang. European Resarch Infrastracture Consortium), którego członkiem jest również Polska. Budowa ESS, której koszt to około 1,843 mld €, finansowana jest przez 17 państw. Polska ma pokryć 1,8% tej kwoty, przy czym minimum 70% naszego wkładu będzie miało formę aportu – czyli dostawy gotowych produktów (np. podzespołów) lub usług (np. prac instalacyjnych) wykonanych w kraju, przez lokalne firmy i instytucje.

Główny ośrodek ESS w Lund to dziś ogromny plac budowy. W lutym 2018 roku oficjalnie ogłoszono, że projekt jest gotowy w około 40%. Zakończenie prac i udostępnienie obiektu naukowcom przewidziane jest na 2023 rok. Jego centralnym elementem będzie najsilniejszy na świecie liniowy akcelerator protonów zainstalowany w podziemnym, 600-metrowym tunelu. Ośrodek będzie działać 24 godziny na dobę przez około 200 dni w roku i tym samym zaspokoi obecne braki w zakresie dostępności tego typu infrastruktury zarówno w Europie, jak i na świecie. Szacuje się, że będzie z niej korzystać od 2 do 3 tysięcy badaczy rocznie.

Jak współpracować z ESS?

ESS prowadzi postępowania przetargowe zgodnie z zasadami określonymi przez Unię Europejską. Gwarantują one równość, transparentność, konkurencyjność i bezstronność wyłaniania dostawców.

Ta multidyscyplinarna organizacja stwarza też szerokie możliwości współpracy dla firm z różnych gałęzi przemysłu. Poszukuje dostawców produktów i usług, które są niezbędne do sprawnego funkcjonowania tak dużej organizacji, ale też wiążą się bezpośrednio z budową ośrodka w Lund i jego infrastruktury naukowej.

Istnieją trzy możliwości nawiązania współpracy biznesowej z Europejskim Źródłem Spalacyjnym:

I. Udział w postępowaniach przetargowych organizowanych bezpośrednio przez ESS

Postępowania przetargowe ESS, w zależności od tego, jaka jest wartość zamówienia będącego jego przedmiotem, mogą być otwarte, ograniczone (składające się z dwóch faz), oparte o konkurencyjne negocjacje lub też mieć charakter zapytań ofertowych. Organizacja nie wprowadza ograniczeń geograficznych – dzięki temu mogą w nich brać udział nie tylko firmy mające siedziby w państwach będącymi jej członkami.

ESS wydało podręcznik dedykowany swoim potencjalnym i obecnym dostawcom. Zawiera on informacje na temat przebiegu postępowań, sposobu wyłaniania dostawców oraz zasad współpracy z instytucją już po pozytywnym ich zakończeniu.

Przejdź do podręcznika dla dostawców ESS

Uruchomiony został również portal dla dostawców ESS. Przedsiębiorstwo, które zakłada na nim swój profil uzyskuje dostęp do informacji na temat aktualnych postępowań i zapotrzebowania ESS, może też brać udział w postępowaniach drogą on-line (np. elektronicznie przesyłać dokumenty ofertowe) oraz kontaktować się bezpośrednio z zespołem ESS, który zajmuje się współpracą z biznesem i uzyskiwać jego wsparcie.

Przejdź do portalu dla dostawców ESS

Ponadto w każdym z państw członkowskich funkcjonuje oficjalny przedstawicielstwo ESS, które udziela informacji o możliwościach i korzyściach biznesowych płynących ze współpracy z organizacją tzw. ILOs (ang. Industrial Liaison Offices). Jest on odpowiedzialny za wspieranie firm (potencjalnych i obecnych dostawców) w nawiązywaniu kontaktów z ESS oraz udziale w postępowaniach przetargowych ogłaszanych przez Organizację. Pełna lista ILOs dostępna jest na stronie internetowej ośrodka. Polskim przedsiębiorstwom wsparcia udziela dr Dariusz Bocian z Instytutu Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk.

dr Dariusz Bocian
ul. Radzikowskiego 152
31342 Kraków, Poland
Tel: +48 12 6628463,
e-mail: ilo-ess@ifj.edu.pl 
dariusz.bocian@ifj.edu.pl

II. Nawiązywanie współpracy z tzw. In-Kind Partners ESS

Około 30% z liczącego 1,84 mld € budżetu na budowę infrastruktury ESS ma formę aportu pochodzącego od europejskich partnerów organizacji. Jest to unikatowy model współpracy, który niezwykle korzystnie wpływa na rozwój kooperacji przemysłu i biznesu. Gwarantuje on, że znaczna część funduszy, które kraj członkowski musi przeznaczyć na swoją składkę członkowską, jest wydatkowana na krajowym rynku i tym samym wspiera rozwój lokalnych ośrodków przemysłowych i badawczych.

Wokół ESS skupionych jest ponad 160 organizacji z całego świata, z których 40 ma tytuł oficjalnych partnerów instytucji (In-Kind Partners). To one zajmują się m.in. dostarczaniem dóbr i usług, które państwa członkowskie mają wprowadzić do ESS jako część ich składki budżetowej. Przykładowo, w przypadku Polski ustalony na minimum 70% składki wkład rzeczowy osiągnął już ponad 78% – przez polskich inżynierów dostarczane są m.in. komponenty do akceleratora cząstek.

Każdy z oficjalnych partnerów ESS prowadzi własne postępowania przetargowe, oparte o indywidualne zasady i procedury.

Przejdź do pełnej listy IKC (ang. In-Kind and Collaboration Partners)

W Polsce status ten posiadają:

• Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN,
• Narodowe Centrum Badań Jądrowych,
• Politechnika Wrocławska,
• Politechnika Warszawska,
• PGE Polska Grupa Energetyczna.

ESS zachęca przedsiębiorców do śledzenia ogłoszeń o przetargach ogłaszanych przez jej partnerów. Nawiązanie z nimi współpracy jest równoznaczne realizacji zadań dla ESS.

III. Kooperacja z głównym wykonawcą prac budowlanych dla ESS, firmą Skanska, w ramach ogłaszanych przez nią postępowań ofertowych

Skanska jest jednym z partnerów In-Kind ESS, który prowadzi własne postępowania przetargowe zgodne między innymi z przepisami szwedzkiego prawa budowanego. Firmy, które chcą zostać dostawcą Skanska muszą przejść przez procedurę kwalifikacyjną i zarejestrować się na portalu dostawców spółki. Znajdują się na nim pełne informacje o zasadach przetargów, aktualne zapytania oraz niezbędne dane kontaktowe.